Vanuit verschillende domeinen wordt gewerkt aan een gezonde leefstijl. Ook in de eerstelijnszorg is hier steeds meer aandacht voor. Om inzicht te krijgen in de huidige initiatieven en tools voor leefstijlverandering in de eerstelijnszorg, voeren InEen en het ROS-netwerk in opdracht van Team Praktijkimplementatie en Kwaliteit (PIEK) van de Coalitie Leefstijl in de Zorg een landelijke inventarisatie uit.
Dit doen zij onder regie van Vereniging Arts en Leefstijl en de Patiëntenfederatie Nederland. Deze landelijke inventarisatie bevindt zich in de slotfase. We spreken hierover met Myrtille Verhagen van het ROS-netwerk en Maaike Heesbeen van de Coalitie.
Myrtille Verhagen legt uit hoe ze te werk zijn gegaan: "We hebben de inventarisatie opgedeeld in drie fasen. In de eerste fase hebben we deskresearch gedaan om duidelijkheid te krijgen over definities zoals ‘wat bedoelen we met een interventie of een tool?’ Iedereen heeft toch weer een ander beeld bij deze termen, dus het was belangrijk om daar overeenstemming over te krijgen." Ze vervolgt: "Daarna zijn we gestart met interviews met vertegenwoordigers van zorgprofessionals, zoals de BLCN, KNGF, LHV, NHG, InEen en de NVD." In deze gesprekken kwam naar voren hoe verschillende partijen leefstijlinitiatieven stimuleren.
Gesprekken met zorgprofessionals
Ook voerde het ROS-netwerk focusgesprekken met zorgprofessionals in Nederland over leefstijlinitiatieven in de zorgpraktijk. Myrtille vertelt: "Wat echt opviel was dat er tijdens de gesprekken al kruisbestuiving plaatsvond doordat zorgverleners naar elkaars initiatieven vroegen. Er is duidelijk behoefte aan kennisdeling door het hele land. Wat speelt er elders? Hoe doen jullie dat?” Zorgverleners hebben behoefte aan een beter overzicht van het totale aanbod aan leefstijlbegeleiding in hun regio en wijk. "De preventie-infrastructuur moet in kaart gebracht worden en actueel blijven. Samenwerking is hiervoor nodig,” benadrukt Myrtille.
Maaike herkent deze behoefte tot overzicht van het aanbod aan leefstijlbegeleiding binnen de eerstelijnszorg vanuit de ziekenhuizen. “In de ziekenhuiszorg ontstond de behoefte om te kunnen verwijzen naar initiatieven waarin een gezonde leefstijl wordt gestimuleerd. Een soort loket waar tijd en ruimte is georganiseerd om het gesprek te voeren over leefstijl en er iemand als, een soort makelaar, mensen de weg wijst naar passend leefstijlaanbod. Daar zijn er nu tientallen van, ze heten alleen allemaal anders, maar hebben dezelfde schakelfunctie”, vertelt Maaike. Myrtille geeft aan dat het belangrijk is dat dergelijke leefstijlloketten dan ook de initiatieven in de wijken kennen. “Het is relevant om ook zicht te hebben op informele leefstijlinitiatieven in wijken, zoals een kookclub of een wandelgroep, dicht bij de leefomgeving van de mensen.”
Maaike Heesbeen: “Je merkt dat het ROS-netwerk, dat de inventarisatie uitvoerde, inhoudelijk sterk is én in de haarvaten zit van de eerstelijnszorg.”
In de haarvaten van de eerstelijnszorg
Het ROS-netwerk is de geschikte partij voor deze inventarisatie. Maaike benadrukt: "Je merkt dat het ROS-netwerk inhoudelijk sterk is én in de haarvaten zit van de eerstelijnszorg. Dat maakt dat het zo’n kwalitatieve inventarisatie echt naar boven kan halen in welke mate brancheverenigingen en professionals bekend zijn met leefstijlinitiatieven en tools en waarom deze wel of niet worden ingezet in de eerstelijnszorg. De regionale expertise en betrokkenheid van het ROS-netwerk zorgen ervoor dat initiatieven goed in kaart worden gebracht.”
Na de afronding van de rapportagefase, de derde fase, start de Coalitie met het opstellen van een overzicht van geschikte en beschikbare leefstijlinitiatieven voor organisaties in de zorg. Zowel in de eerstelijnszorg, ziekenhuiszorg en de basis- en gespecialiseerde GGZ. Maaike legt uit: "Samen met een kernteam van systeempartijen zoals InEen, NHG, KNGF, de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen, NFU, Netwerk Preventie van de FMS, KAMG, Patiëntenfederatie Nederland en Zorgverzekeraars Nederland gaan we beoordelen of de initiatieven rijp zijn voor bredere implementatie. Dit doen we op basis van criteria zoals impact, draagvlak van de betrokken zorgverleners en patiënten, haalbaarheid en administratieve last." In de tussentijd verspreidt de Coalitie al tips en handreikingen voor het implementeren van leefstijlinitiatieven:
- Suggesties voor implementatie - Coalitie Leefstijl in de Zorg (leefstijlcoalitie.nl)
- NHG Praktijkhandleiding leefstijl voor huisartsen
Leefstijl als smeermiddel voor samenwerking
Maaike: “Wanneer de rapportage leefstijlinitiatieven eerstelijnszorg gereed is zal deze openbaar worden gemaakt. De Coalitie is van tijdelijke aard en blijft tot eind 2025 bestaan. Het is uiteindelijk aan de systeempartijen uit de zorg, en de patiëntvertegenwoordigers zelf om de implementatie van leefstijlinitiatieven te bewerkstelligen.
“Inzetten op leefstijl is een smeermiddel in de raderen naar meer domeinoverstijgende samenwerking. Er komt echt een beweging op gang van zorg naar gezondheid en om passende zorg en ondersteuning te bieden aan inwoners. De eerstelijnszorg is hier niet alleen verantwoordelijk voor. Iedereen moet leefstijl bespreekbaar maken. Daarnaast is het de kunst goed te kunnen verwijzen, aansluitend bij de hulpvraag van de inwoner”, zegt Myrtille Verhagen. Met de inventarisatie van InEen en het ROS-netwerk en aankomende implementatieagenda van het kernteam ondersteund door team Praktijkimplementatie en Kwaliteit wordt een belangrijke stap gezet richting een gezondere samenleving.
Op de foto v.l.n.r.: Myrtille Verhagen (programmamanager ROS Robuust), Yvonne van Hamersveld (projectleider ROS Robuust), Babita Pottjegort (voormalig adviseur ZONH), Angela de Rooij (team Praktijkimplementatie en Kwaliteit van de Coalitie Leefstijl in de Zorg), Maaike Heesbeen (team Praktijkimplementatie en Kwaliteit van de Coalitie Leefstijl in de Zorg) en Corine Bruggers (Beleidsmedewerker InEen). Fimke Wiersma, directeur-bestuurder Elaa (niet op de foto) is portefeuillehouder van de opdracht Inventarisatie Leefstijlinitiatieven.
Het ROS-netwerk is het landelijk dekkend netwerk van Regionale Ondersteuningsstructuren (ROS’en). We adviseren en begeleiden in de eigen regio's de eerste lijn én betrokken partijen bij het realiseren van samenhangende zorg in de wijken. Een belangrijke maatschappelijke opdracht met als doel om mensen zinnige en zuinige zorg dicht bij huis te bieden.
De Coalitie Leefstijl in de Zorg wordt gevormd door vier regiepartijen: TNO, Patiëntenfederatie Nederland, NFU en Vereniging Arts en Leefstijl, mogelijk gemaakt met middelen van het ministerie van VWS met als doel om de inzet op gezonde leefstijl door zorgprofessionals en patiënten in de curatieve gezondheidszorg te vergroten en (kennis)versnippering in het veld te verkleinen.