Het Integraal Zorgakkoord biedt regio's handvatten voor zorgtransformaties en kan de al ingezette beweging verder versnellen. Regionale partijen werken aan zorgtransformaties en zijn overtuigd van de urgentie en nemen eigenaarschap. De ROS’en zijn experts in transitie-, programma- en projectmanagement vanuit een maatschappelijke rol en begeleiden de zorgtransformaties in de regio.
In de stad Utrecht zijn Lara Wouda en Annemarie Lubberts, senior adviseurs van Raedelijn, gevraagd om het proces te begeleiden om tot een uitvoeringsagenda te komen. De uitvoeringsagenda borduurt verder op het regioplan Utrecht/Midden-Nederland, waarbij Raedelijn ook al een coördinerende rol had, en moet leiden tot zorgtransformaties. In Utrecht wil men de grootste impact maken op drie inhoudelijke opgaven. Annemarie: “De partijen willen een solide basis in de stad Utrecht creëren, een sterke sociale basis en eerste lijn, dat is de eerste opgave. Dat gaat erover dat in de wijken echt het juiste wordt gedaan. Dat er duidelijker is voor professionals wat de samenwerking is en dat er een gemeenschappelijke taal en samenhangende werkwijze is. Zodat voor de Utrechter ook duidelijker wordt met welke vraag je waar terechtkunt.”
Zorgtransformatie: normaliseren van de mentale kwetsbaarheid
“Een tweede opgave is Mentaal Gezond”, licht Lara toe. “Dat gaat over het normaliseren van de mentale kwetsbaarheid. Ieder mens kent verschillende fasen in zijn of haar leven met mentale uitdagingen. Hoe kun je leren omgaan met die moeilijke fasen en hoe kunnen je naasten of de gemeenschap je daarbij helpen. Het gaat over het empoweren van mensen. En als je echt zorg nodig hebt voor mentale problematiek dan moet je natuurlijk goed geholpen kunnen worden.” Een derde opgave gaat over het Gezond ouder worden.
Lara Wouda: “Men wil graag toe naar een doe-modus na een tijd van plannenmakerij”
Raedelijn begeleidt de stedelijke regiegroep die moet zorgen voor de samenhang van de verschillende initiatieven binnen Utrecht. In de regiegroep zitten trekkers van de inhoudelijke opgaven: Sterkzorg (Sociale basis en eerstelijn), Altrecht (Mentaal Gezond), AxionContinu (Gezond ouder worden), Zilveren Kruis en de gemeente Utrecht. Lara: “Recent is een eerste overleg geweest van de regiegroep; hierin hebben de partijen uitgesproken wat zij van elkaar verwachten. De wil is sterk om het met elkaar te doen en daarin de juiste samenhang te zoeken. Men wil graag toe naar een doe-modus na een tijd van plannenmakerij. Tegelijkertijd, hoe concreter dat wordt, hoe lastiger.” Lara illustreert dit met een voorbeeld: “Partijen spreken bijvoorbeeld af om steeds meer taken bij het sociaal domein te beleggen omdat dit passender is en om de druk op de zorg te verminderen. Maar enkel het verplaatsen van zorg is geen oplossing, dan loopt het sociaal domein geheid ook vast. Er is een verandering in aanpak nodig om dit op te lossen."
Er komen al snel organisatiebelangen naar voren
In de procesbegeleiding helpt het dat Raedelijn een onafhankelijke partij is. Annemarie: “In dit type gesprekken komen al snel organisatiebelangen naar voren. Wij staan daar los van; we betrekken iedereen als gelijkwaardige gesprekspartner en koppelen feitelijk terug als er issues zijn in de samenwerking. We houden steeds het grotere plaatje voor ogen: wat bereiken de lokale partijen in de transformatie van zorg? De gesprekken in de regiegroep zullen meer duidelijkheid geven over de transformatieaanvragen die we mogelijk gaan doen.
Zorgtransitie in Almere
Dat het belangrijk is om iedereen als gelijkwaardige gesprekspartner te betrekken vindt ook Elaa. Deze ROS begeleidt lokale partijen bij de zorgtransitie in Almere. Lise Rijnierse, senior-adviseur Elaa: “Als adviseurs denken we mee, jagen we aan en zetten ons in om iedereen gelijkwaardig in de samenwerking te laten deelnemen. In het programmateam van Positief Gezond Almere zitten naast Elaa de GGD, het Flevoziekenhuis, Zorggroep Almere, de gemeente en de Flevolandse Patiëntenfederatie. We willen ook bewoners op een gelijkwaardige manier inzetten.”
Almere vergrijst enorm, er wordt geworsteld met de beschikbaarheid van huisartsenzorg, er zijn personeelstekorten en de aansluiting tussen zorg en welzijn kan beter. Het Flevoziekenhuis en Zorggroep Almere (eerstelijnszorg) hadden al een samenwerkingsagenda gemaakt. Zij wilden dit verbreden naar meerdere partijen in de stad en ook de inwoners erbij betrekken. Zij vroegen in 2021 aan Elaa om zorg en welzijn, de gemeente en Zilveren Kruis te betrekken en bestuurlijk te peilen of deze partijen met elkaar willen optrekken.
Lise Rijnierse: "Duidelijk werd dat iedereen de urgentie voelde om het met elkaar anders te doen en anders te organiseren."
Naast die urgentie ook eigenaarschap
Lise: “In het bestuurlijke gesprek deelden de partijen hun zorgen en spraken naar elkaar uit waar ze de anderen bij nodig hebben. Duidelijk werd dat iedereen de urgentie voelde om het met elkaar anders te doen en anders te organiseren. Naast die urgentie voelden zij ook eigenaarschap en willen zij zich gezamenlijk inzetten voor de zorgtransformatie. De partijen kozen ervoor om het gedachtegoed van Positieve Gezondheid leidend te laten zijn". Anne-Marieke van der Veldt, senior-adviseur van Elaa: “Niet alleen vanwege de uitdagingen in de stad, maar ook omdat inwoners er beter van worden.” De partijen in Almere zijn bezig met het opstellen van een zorgtransformatieplan om aanspraak te maken op de financiële middelen. Anne-Marieke: “De IZA middelen kunnen bijdragen aan de benodigde transformatie in de stad. Almere staat voor een enorme maatschappelijke opgave.”
“We kiezen er bewust voor om het zorgtransformatieplan als een integraal plan in te dienen”, gaat Anne-Marieke verder. “Maar we zien al in de criteria dat de gelden niet bestemd zijn voor activiteiten in het sociale domein en de informele zorg. Dat heeft te maken met de huidige ‘schotten’ in de gezondheidszorg. Terwijl als je de beweging wilt maken naar gezondere zelfredzame inwoners juist die twee domeinen essentieel zijn. Zo zie je dat in de beweging van een oude naar een nieuwe situatie je aanloopt tegen verouderde structuren. Het is belangrijk dat alle partijen, inclusief systeempartijen meedoen.”
Indienen van een snelle toets
Andere ROS’en begeleiden bij het uitvoeren van de regioplannen door te ondersteunen bij het indienen van een snelle toets, voorstadium van een IZA-transformatieplan. Dit is ook een kans om met partijen in gesprek te gaan over wat de transformatieopgave is. Wat we echt anders moeten gaan doen om de zorg en ondersteuning toegankelijk, betaalbaar, van kwaliteit en er met plezier te kunnen blijven werken.
Zo wordt een snelle toets ingediend bij Zilveren Kruis voor een impactvolle zorgtransformatie regie in de wijk in Rotterdam, één van de drie onderdelen van Integrale Wijkaanpak van het IZA regioplan en verbonden met de ketenaanpakken vanuit het GALA. Willemijn Looman, informatiemanager en adviseur bij Samergo: “Eerder hebben we in IJsselmonde in Rotterdam een actieonderzoek uitgevoerd naar domeinoverstijgende samenwerking waaruit bleek dat er heel veel initiatieven zijn in de wijk en dat het soms lastig is om door de bomen het bos te zien. Ook bleken verschillende domeinen ieder los van elkaar te werken aan een domeinoverstijgend wijkplan. Bovendien sluit het aanbod niet altijd aan bij de behoeften van wijkbewoners.” Dit werd ook op andere plekken in Rotterdam gezien. Met elkaar is daarom de oplossingsrichting uitgewerkt van een basisteam in de wijk waarin huisartsenzorg, wijkverpleging, welzijnspartijen en gemeenten nauw samenwerken.
Door betere samenwerking komt de vraag van specifieke doelgroepen in de wijk beter in beeld en kan juist voor die groepen vraag en aanbod goed op elkaar worden aangepast. Bij het opstellen van het transformatieplan wordt nauw samengewerkt met de verschillende domeinen.
Monique Spierenburg: "Om meer inzicht en overzicht te creëren zijn er verschillende visuals gemaakt met de patiëntreis, de specifieke knelpunten en welke interventies er nu al lopen."
Snelle toets voor kwetsbare ouderen
Voor de regio Waardenland wordt ook een snelle toets ingediend over de zorg en ondersteuning voor kwetsbare ouderen - één van de prioritaire opgaven uit het regioplan -, dit keer bij VGZ. Monique Spierenburg, senior-adviseur Samergo: “De regionale partijen willen veranderingen doorvoeren in de keten voor kwetsbare ouderen. Deze transformatie is essentieel om de zorg in de periode van nu tot 2040 toegankelijk te houden met de groeiende groep ouderen in combinatie met personeelstekorten.
De regionale partijen zien nu al dat de thuiszorg moeilijk te regelen is, waardoor de doorstroom stokt en ziekenhuizen vol liggen." De regio Waardenland zet gezamenlijk in op het ombuigen en voorkomen van de instroom in het medisch domein door taakdelegatie en bestaande interventies meer gezamenlijk en in samenhang in te zetten. Voor het bevorderen van doorstroom in de keten van kwetsbare ouderen wordt ingezet op integraal, regionaal capaciteitsmanagement met doorontwikkeling van huidige verwijspunten door meer datagedreven te werken over de domeinen heen. Samergo is gevraagd dit proces van een snelle toets te begeleiden.
Om meer inzicht en overzicht te creëren zijn er verschillende visuals gemaakt met de patiëntreis, de specifieke knelpunten en welke interventies er nu al lopen. Van belang om een gezamenlijk startpunt te hebben, omdat ieder domein en of organisatie geneigd is vanuit zijn eigen werkelijkheid te kijken en dan minder goed ziet wat dit betekent voor de andere partij.
Herontwerp van de keten
De snelle toets moet leiden tot een herontwerp van de keten kwetsbare ouderen met alle partijen om de beweging naar voren te maken: welzijn, gemeenten, paramedici, apothekers, huisartsen, VVT en ziekenhuizen. Niet alleen de vragen in het format moeten goed onderbouwd worden maar ook moet er al een doorkijkje gegeven worden wat het plan concreet gaat behelzen: inclusief ontwerpprincipes en opbouw van de activiteiten. ‘Regionaal mogelijk maken en in de wijk doen’ is het motto. Als zorgverzekeraars deze snelle toetsen goedkeuren, kunnen de partijen aan de slag om een volledig transformatieplan voor te leggen. Op weg naar impactvolle veranderingen.
Lees hoe in andere regio’s ROS’en ondersteunen bij zorgtransformaties:
Mura Zorgadvies (werkgebied: Gelderse Vallei, Gelders Rivierenland en de gemeente Zaltbommel)
‘Van zorgvraag naar leefvraag’, dat is de ambitie in regio Rivierenland. Een ‘leefvraag’ van inwoners beslaat vaak meerdere domeinen. Denk aan fysieke en mentale gezondheid, onderwijskansen, wonen, inkomen, meedoen en een zinvol leven et cetera. In het regioplan staat positieve gezondheid en betekenisvol leven van mensen centraal, in plaats van ziekte of beperkingen.
Mura Zorgadvies ondersteunde in 2023 bij de totstandkoming van het regiobeeld en regioplan en is ook in 2024 betrokken bij de verdere uitwerking van de werkagenda. Naast goede organisatie van zorg en welzijn richten we ons daarin op preventie en het terugdringen van gezondheidsverschillen tussen inwoners in de regio. Om deze doelen te bereiken zijn duidelijke keuzes nodig. Christel Robben, regiomanager Coöperatie Menzis: “Alle deelnemende organisaties erkennen dat er verandering nodig is. Samen hebben we de beweging in gang gezet, nu is het tijd voor versnelling. Want zorg en welzijn zijn goed georganiseerd, maar kijkend naar de uitdagingen in de toekomst zijn samenwerking en verbinding hard nodig.”
Reos (werkgebied Zuid-Holland Noord, Amstelland en Haarlemmermeer)
Manon Hekman, programmacoördinator Regioplan IZA bij Transmuralis: “We streven ernaar om de transformatieplannen voor de zomer aan te leveren, zodat we na de zomer kunnen starten met de uitvoering. We willen dit qua draaglast hanteerbaar houden door niet alle plannen tegelijkertijd op eenzelfde plek te starten, maar het te verdelen.”
Reos is nauw betrokken bij het IZA in Zuid-Holland Noord, waar Transmuralis de regio coördineert. Er zijn zes thema's waar partijen aan werken, met bestuurlijke trekkers en thematafels waar verschillende stakeholders aanschuiven. Reos werkt onder andere samen met regio-organisatie Rijn en Duin bij het vormen van het transformatieplan knieartrose. Transmuralis bundelt alle transformatieplannen van Zuid-Holland Noord en biedt deze aan bij zorgverzekeraar Zorg en Zekerheid.
Daarnaast schrijft Reos in samenwerking met het Landelijk Kenniscentrum Welzijn op Recept en in overleg met zorgverzekeraar Zorg en Zekerheid namens de regio’s Amstelland, Haarlemmermeer en Zuid-Holland Noord mee aan de snelle toets aanvraag voor het Masterplan Welzijn op Recept. Na een positief advies op deze snelle toets aanvraag, hoopt Reos aan de slag te kunnen met het schrijven van het transformatieplan Masterplan Welzijn op Recept voor de regio’s.
ZEL (werkgebied: Nieuwe Waterweg Noord en Delft, Westland Oostland)
Vertegenwoordigers van ziekenhuizen, ZEL, VVT-aanbieders, GGZ-organisaties, organisaties uit de gehandicaptenzorg, patiëntenorganisatie, gemeenten, DSW Zorgverzekeraar en Zorgkantoor DSW hebben begin 2023 het Regionaal Integraal Gezondheidsakkoord (RIGA) ondertekend. In de regio Westland-Schieland-Delfland (WSD) wordt hiermee een omgeving gerealiseerd waarin de inwoner prettig en gezond kan leven, waarin de verschillende domeinen elkaar versterken en waarin zorg en ondersteuning toegankelijk en beschikbaar zijn wanneer nodig. Dit akkoord vormt de basis voor regionale samenwerking rondom preventie, gezondheid, zorg en ondersteuning.
Vanuit het Regionaal Integraal Gezondheidsakkoord is eerder dit jaar door de RIGA-deelnemers een regiobeeld opgesteld en daarnaast is gewerkt aan het WSD-regioplan. Het regioplan is een toekomstbeeld waarin doelen en oplossingsrichtingen zijn opgenomen die belangrijk zijn voor een gezamenlijke, domeinoverstijgende aanpak in de WSD-regio. Dit toekomstbeeld is uitgewerkt in vijf programmalijnen. Deze worden door de regionale partijen gezamenlijk in programmateams, waaraan ook ZEL deelneemt, vertaald naar concrete transformatieopgaven.
Proscoop (werkgebied: Noordoost Nederland)
Van plan naar uitvoering in de Achterhoek
Zorgbestuurders en wethouders sociaal domein vonden elkaar in de Achterhoek al in een regionale visie op gezondheid. Het IZA kwam vervolgens precies op het goede moment: het stimuleert partijen om in gezamenlijkheid de focus meer op de inwoner te richten. Adviseurs Gijs Brouwer en Welmoed Nijboer van Proscoop hebben de afgelopen maanden nauw samengewerkt met een breed scala aan stakeholders. Ze ondersteunden bij de totstandkoming van regioplan en werkagenda. Ook hebben ze een gespreksronde met bestuurders uitgevoerd om helderheid te krijgen over de gewenste governance. "Onze kracht ligt in het begeleiden van de stakeholders om tot gezamenlijke plannen te komen", legt Gijs uit, "zodat de partijen in de regio straks eigenaarschap kunnen nemen in de uitvoering”. Welmoed voegt daaraan toe: “Wij zijn continu aan het verbinden: tussen verschillende domeinen, tussen instrumentele plannen en de uiteindelijke bedoeling, en tussen geduldig papier en de Achterhoekse aanpak-mentaliteit".
Evelien Van Broeck, regiomanager Menzis: “Het is mooi om te zien hoe alle partijen de essentie benadrukken dat we de zorg anders moeten organiseren om het beschikbaar en betaalbaar te houden. Vanuit deze gezamenlijke ambitie is iedereen erg gedreven voor het regiobeeld, het regioplan Achterhoek en binnen de prioritaire opgaven van de werkagenda. Nu moeten we de plannen uitvoeren zodat de inwoners ook in de toekomst kunnen rekenen op goede zorg in de regio.”
Transformeren door samen te delen in regio Zwolle
Het Zorgtransformatorhuis in de regio Zwolle/Meppel heeft als doel om de uitdagingen in de zorg voor individuele zorgorganisaties te transformeren naar een lagere spanning in het zorgnetwerk door vraagstukken samen te delen en aan te pakken. Het fungeert als een centrale schakelkast waar transmurale initiatieven worden gepresenteerd, getoetst aan criteria en begeleid tot succesvolle implementatie. Het doel is om innovatieve transmurale oplossingen uit het veld te coördineren en ondersteunen, van pitch tot implementatie, om zo de zorgprofessionals te ontlasten en verder te inspireren om de zorg toegankelijk te houden voor iedereen, op de best passende plek.
Het eerste initiatief binnen dit Zorgtransformatorhuis gaat binnenkort van start. Proscoop coacht de initiatiefnemers (waar nodig) gedurende het gehele en vaak uitdagende proces van domeinoverstijgende samenwerking bij transformatieopgaven. Zo ontstaat een combinatie van vakinhoudelijke kennis vanuit (zorg)professionals en de ROS-ervaring met het begeleiden van de samenwerking aan transformatievraagstukken.
Suzanne Witteveen, initiatiefnemer van het Zorgtransformatorhuis: “De kracht van het Zorgtransformatorhuis is de basis van een wederzijdse afhankelijkheid, waarbij we zoeken naar een gezamenlijke probleemdefinitie en vervolgens transformerende oplossingen door de juiste partijen aan de tekentafel. De structuren van de achterban van de deelnemers zijn opgenomen in het werkproces, waardoor vanaf het begin gewerkt wordt aan draagvlak met het oog op een succesvolle implementatie. Met als doel dat alle projecten bijdragen aan het toegankelijk houden van goede persoonsgerichte zorg in de regio op de meest passende plek.”
ROS Friesland (werkgebied Friesland)
Vanuit het IZA heeft ROS Friesland in 2023 actief bijgedragen aan het maken van het benodigde Regiobeeld voor Fryslân en het Regiobeeld GGZ èn heeft inhoudelijk bijgedragen aan het Regioplanvoor Fryslân, het Friza. In 2024 zullen we onze bijdrage continueren.
Preventie
Om de instroom richting de GGZ te verminderen, zet ROS Friesland met het IZA in gedachten volop in op preventie. ROS Friesland heeft daarom zitting in de coalitie Mentale gezondheid van de Friese Preventieaanpak (FPA). Eind 2023 heeft zij de opdracht gekregen om doelstellingen en een plan van aanpak te maken voor het Regioplan GGZ voor de bouwsteen over promotie en preventie gedurende de levensloop. Dit zal ook in 2024 de voornaamste bezigheid zijn.
Optimalisatie en transformatie binnen de GGZ
Naast preventie, werken we ook aan optimalisatie en transformatie binnen de GGZ. We hebben samen met Dokterszorg, de FHV en GGZ Friesland een voorstel geschreven om een impactvolle transformatie te kunnen maken om de ondersteuning en zorg voor mensen met psychische klachten anders en beter te organiseren, zodat ook in de toekomst kwalitatief goede ondersteuning en zorg kan worden verleend. Dit heeft zijn vervolg gekregen vanuit het Regioplan-traject en de transformatieopgave Mentale gezondheid waarin wij zitting hadden in de Bestuurlijke provinciale regiegroep GGZ. De bestuurlijke regiegroep heeft onder deze opgave een ambitie per bouwsteen opgesteld welke in 2024 vertaald worden naar concrete doelstellingen.
ROS Friesland biedt in alle vijf Friese regio's advies en ondersteuning bij het vormen en door ontwikkelen van regionale netwerken die aansluiten op provinciale als wijkgerichte netwerken en regioplannen zoals Heerenveen en Leeuwarden.
In 2023 heeft ROS Friesland in de regio Noordwest-Leeuwarden vanuit het zorgnetwerk Leeuwarden afspraken gemaakt over het verwijzen van ‘sociale problematiek/vraagstukken', via Zorgdomein, naar het sociale domein. En in regio Zuid is hard meegewerkt aan een gezamenlijke IZA aanvraag die eind 2023 is ingediend. Hierin zijn meerdere domeinoverstijgende multidisciplinaire projecten opgenomen om in gezamenlijkheid stappen te zetten in de zorgtransformatie. In de regio Zuidoost heeft ROS Friesland huisartsen en thuiszorgorganisatie begeleid bij het vormen van plannen voor het Wijkgericht Werken. In Noordoost-Friesland zijn o.a. een netwerkbijeenkomst georganiseerd voor alle betrokkenen rondom ouderenzorg met workshops over Positieve Gezondheid, valpreventie en de palliatieve fase. En in Zuidwest-Friesland is ROS Friesland mede-initiatiefnemer van de regiotafel. Dit is een domeinoverstijgend multidisciplinair bestuurlijk overleg om gezamenlijk invulling te geven aan de transformatieopgaven. In 2024 zal ROS Friesland in de andere regio’s verder bouwen aan het vormgeven van regiotafels met als doel de continuïteit van zorg te organiseren door een stevige regionale samenwerking neer te (blijven) zetten.
Wilt u meer weten naar aanleiding van dit artikel of heeft u vragen? Neem contact op met het ROS-netwerk.
Lees ook de eerder gepubliceerde artikelen:
- Innovatieve co creatie tussen zorg en welzijn en inwoners in de wijk
- ROS’en bieden advies en begeleiding bij de vorming van regioplannen
- De rol van de ROS’en bij regiobeelden: de kracht van data en dialoog
Nieuwsbrief ROS-netwerk
Het ROS-netwerk haalt goede voorbeelden op uit de regio's en publiceert deze. Wilt u deze voorbeelden ontvangen en hierdoor geïnspireerd worden? Schrijf u dan in voor deze nieuwsbrief.
Foto van Håkon Grimstad